जागतिक पर्यावरण दिवस (विश्व पर्यावरण दिवस) 2025: एक वैश्विक संकल्पना
दरवर्षी, 5 जूनला साजरा होणारा जागतिक पर्यावरण दिवस विश्व पर्यावरण दिवस संपूर्ण जगाला एकत्र आणतो, पर्यावरण संरक्षणासाठी जनजागृती आणि कृती करण्याचं आवाहन करतो. या दिवसाला एक विशिष्ट थीम आणि स्लोगन असतं, जे त्या वर्षाच्या महत्त्वाच्या पर्यावरणीय मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित करतात. 2025 साठीची थीम आहे: “भूमी पुनर्स्थापना, मरुस्थलीकरण आणि सूखा सहनशीलता” – याचा उद्देश भूमीचा ऱ्हास थांबवणे, माळरान होण्याची समस्या रोखणे, आणि दुष्काळाशी लढण्याची तयारी करणे असा आहे.
Zade lava Zade Jagva Essay, Slogans, Poem In Marathi | झाडे लावा झाडे जगवा
2025 ची थीम: भूमी पुनर्स्थापना, मरुस्थलीकरण, आणि सूखा सहनशीलता
2025 साली, थीमद्वारे विशेषतः भूमी पुनर्स्थापनेसाठी काम करण्याचं आवाहन केलं जातं. भूमीचा ऱ्हास म्हणजे जमिनीची नैसर्गिक उत्पादन क्षमता कमी होणं, ज्यामुळे शेतीसाठी ती अयोग्य ठरते. हा ऱ्हास वाढल्यास अन्नटंचाई, पाणीटंचाई आणि जैवविविधतेचं नुकसान होऊ शकतं. मरुस्थलीकरण म्हणजे माळरानाचे प्रमाण वाढणे, ज्यामुळे नापीक जमीन वाढते. सूखा सहनशीलता म्हणजे दुष्काळाचा सामना करण्याची क्षमता वाढवणे – जलवायु बदलामुळे अनेक ठिकाणी पाऊस कमी होतोय, आणि पाणी वाचवण्यासाठी वादळांना सामोरे जाण्याची तयारी गरजेची ठरते.
वर्ष 2025 साठी स्लोगन: “आमची पृथ्वी. आम भविष्य. आम्ही #पुनर्स्थापना पीढी आहोत.”
2025 साठीचा स्लोगन प्रेरणादायी आहे: “आमची पृथ्वी. आम भविष्य. आम्ही #पुनर्स्थापना पीढी आहोत.” या वाक्यातून पृथ्वी आणि पर्यावरण रक्षणासाठी आपल्या सर्वांच्या जबाबदारीचं महत्त्व स्पष्ट केलं जातं. “पुनर्स्थापना पीढी” हा शब्द म्हणजेच आजची पिढी जी पर्यावरण पुन्हा जिवंत करण्यासाठी कटिबद्ध आहे – मग ती नैसर्गिक संसाधनांची जपणूक असो किंवा प्रदूषण कमी करण्याचे उपाय असोत.
मेजबान देश: सौदी अरबची भूमिका
प्रत्येक वर्षी एक ठराविक देश विश्व पर्यावरण दिवस साजरा करण्यासाठी प्रमुख कार्यक्रम आयोजित करतो. 2025 मध्ये सौदी अरब मेजबान देश म्हणून पुढाकार घेत आहे. त्यांच्या नेतृत्वाखाली जागतिक पर्यावरणीय समस्या, विशेषतः मध्य-पूर्वेतील दुष्काळ आणि माळरान, यावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी विविध कार्यक्रम होणार आहेत. सौदी अरबमध्ये आयोजित कार्यक्रमांत विशेषतः पारिस्थितिकी तंत्राची पुनर्बांधणी आणि मातीची गुणवत्ता सुधारण्यावर भर दिला जाणार आहे.
जागतिक पर्यावरण दिवस (विश्व पर्यावरण दिवसाचा) इतिहास
जागतिक पर्यावरण दिवस (विश्व पर्यावरण दिवसाचा) इतिहास 1972 पासून सुरू होतो. याच वर्षी स्टॉकहोम, स्वीडनमध्ये एक महत्त्वपूर्ण पर्यावरणीय संमेलन झालं, जिथे संयुक्त राष्ट्र महासभेने 5 जूनला पर्यावरण दिवस म्हणून घोषित केलं. 1973 साली पहिल्यांदा “फक्त एक पृथ्वी” या थीमसह हा दिवस साजरा झाला. त्या दिवसापासून आजपर्यंत, दरवर्षी एक नवीन थीम, मेजबान देश, आणि विशेष कार्यक्रमांसह हा दिवस साजरा केला जातो. आता, तो एक जागतिक स्तरावरील महत्त्वपूर्ण दिवस झाला आहे, ज्यामध्ये कोट्यवधी लोक पर्यावरणीय उद्दिष्टांसाठी एकत्र येतात.
पर्यावरण दिवसाचे उद्दिष्ट
जागतिक पर्यावरण दिवस (विश्व पर्यावरण दिवसाचा म्हणजे पर्यावरणीय संकटांबद्दल जागरूकता वाढवणं आणि सकारात्मक बदलांना प्रोत्साहन देणं. या दिवसाच्या माध्यमातून अनेक उद्दिष्टं साध्य करण्याचा प्रयत्न होतो:
- जागरूकता निर्माण करणे: पर्यावरणीय समस्यांवर लक्ष केंद्रीत करून लोकांमध्ये जागरूकता वाढवणे. उदाहरणार्थ, जलवायु बदल, जंगलतोड, आणि प्रदूषण यांचे गंभीर परिणाम लोकांना समजावणे.
- व्यक्ती आणि संस्था यांना प्रेरणा देणे: लोकांना आणि विविध संस्थांना पर्यावरण रक्षणासाठी कृती करायला प्रोत्साहन देणे.
- गंभीर मुद्द्यांवर लक्ष वेधणे: जैवविविधतेचा ऱ्हास, प्रदूषण आणि नैसर्गिक संसाधनांचं कमी होतंय महत्व यांवर चर्चा घडवून आणणे.
- पर्यावरणपूरक तंत्रज्ञान स्वीकारणे: पर्यावरण अनुकूल जीवनशैली आणि नवीन तंत्रज्ञान स्वीकारण्यास प्रोत्साहित करणे, जसे की नवीकरणीय ऊर्जा वापर, पाण्याची बचत इत्यादी.
- प्रयत्नांना मान्यता मिळवून देणे: जे लोक पर्यावरण संरक्षणासाठी मोलाचं काम करत आहेत, त्यांचा सन्मान करून त्यांचे प्रयत्न जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत पोचवणे.
2025 साठीच्या विशेष कार्यक्रमांची रूपरेषा
5 जून 2025 रोजी, विविध देशांमध्ये आणि विशेषतः सौदी अरबमध्ये अनेक कार्यक्रम आणि उपक्रम आयोजित केले जातील. यंदाची थीम “भूमी पुनर्स्थापना, मरुस्थलीकरण आणि सूखा सहनशीलता” लक्षात घेऊन, अनेक ठिकाणी भूमी संरक्षण, शेती व्यवस्थापन सुधारणा, आणि पाण्याची बचत करण्यासारख्या गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करणारे कार्यक्रम असतील.
अरब पर्यावरण मंच (Arab Forum for Environment)
यावर्षीच्या आयोजनाचा एक महत्त्वाचा भाग म्हणजे अरब पर्यावरण मंच जो 3-4 जून दरम्यान रियाद, सौदी अरबमध्ये होईल. येथे अरबी प्रदेशात होत असलेल्या भूमी क्षरण, जल समस्या, आणि माळरान होण्यासारख्या गंभीर मुद्द्यांवर चर्चा केली जाईल. यातून या देशांमध्ये पर्यावरणीय समस्या सोडवण्यासाठी सहकार्याच्या नवीन संधी निर्माण होतील.
या वर्षाची थीम: तात्काळ कार्यवाहीची गरज
“भूमी पुनर्स्थापना, मरुस्थलीकरण आणि सूखा सहनशीलता” ही थीम सांगते की, पर्यावरण रक्षणासाठी तातडीने उपाययोजना करणं किती महत्त्वाचं आहे. आपण जमिनीच्या ऱ्हासाला रोखलं नाही तर त्याचा परिणाम आपल्या अन्न, पाणी, आणि नैसर्गिक संसाधनांवर होईल. मरुस्थलीकरण वाढत असल्याने जैवविविधता कमी होते, तर सूखा सहनशीलता वाढवण्याची गरज आहे कारण पाण्याचं प्रमाण कमी होतंय. हे सर्व मुद्दे एकमेकांशी जोडलेले आहेत, आणि त्यावर कार्यवाही केल्याशिवाय शाश्वत विकास शक्य नाही.
सम्बंधित ख़बरें
विश्व पर्यावरण दिवसाचे महत्त्व
विश्व पर्यावरण दिवसाचं महत्त्व अनेक पातळ्यांवर आहे:
- जागतिक जागरूकता: हा दिवस जलवायु बदल, प्रदूषण, जंगलतोड, जैवविविधतेचा ऱ्हास, आणि जलटंचाई यांसारख्या समस्या जगभरात पोहोचवतो.
- सकारात्मक कृतीसाठी प्रेरणा: हा दिवस लोकांना, संस्था आणि सरकारांना पर्यावरण रक्षणासाठी कार्यवाही करण्याचं आवाहन करतो.
- धोरणं आणि चर्चा: हा दिवस पर्यावरणीय समस्यांवर चर्चा घडवून आणण्यास मदत करतो आणि त्यासंबंधित धोरणं प्रभावीपणे अंमलात आणायला प्रेरणा देतो.
- शिक्षण आणि सहभाग: लोकांना पर्यावरण संरक्षणाचं महत्त्व शिकवतो आणि त्यांना प्रत्यक्ष कृती करण्याची संधी देतो.
- आंतरराष्ट्रीय सहकार्य: विविध देशांना पर्यावरणीय समस्यांवर एकत्र येऊन सामूहिक पद्धतीने उपाय शोधण्यास प्रोत्साहित करतो.
सामान्य प्रश्न (FAQs)
- 5 जूनला पर्यावरण दिवस का साजरा केला जातो?
5 जून 1972 रोजी स्टॉकहोम संमेलनाला सुरुवात झाली, ज्यात पहिल्यांदा पर्यावरणीय समस्यांवर जागतिक पातळीवर चर्चा झाली. - पहिला पर्यावरण दिवस कधी साजरा झाला?
5 जून 1973 रोजी पहिला पर्यावरण दिवस “फक्त एक पृथ्वी” या थीमसह साजरा झाला. - 2025 साठी पर्यावरण दिवसाचा स्लोगन काय आहे?
“आमची पृथ्वी. आम भविष्य. आम्ही #पुनर्स्थापना पीढी आहोत.”
सामूहिक जबाबदारी आणि तरुणांचा सहभाग
2025 च्या थीममध्ये सामूहिक जबाबदारीचा संदेश आहे. पृथ्वीच्या पर्यावरणीय संतुलनासाठी सर्वांनी एकत्र येऊन प्रयत्न करणं महत्त्वाचं आहे. यासाठी व्यक्तिगत पातळीवर आणि समाजाच्या पातळीवरही योगदानाची गरज आहे. या व्यतिरिक्त, “#पुनर्स्थापना पीढी” हा हॅशटॅग तरुणांना पर्यावरणीय बदलात नेतृत्व घेण्यास प्रेरित करतो. आजची पिढी, विशेषतः युवक, पर्यावरण संरक्षणाच्या दिशेने महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलत आहेत, आणि तेच भविष्यात टिकाऊ पृथ्वी तयार करण्याचं आशास्थान आहेत.
1. पर्यावरणीय समस्या: 2025 मधील प्रमुख आव्हाने
- जलवायु बदलाचे परिणाम: सध्या जगभरात जलवायु बदलाच्या परिणामांची तीव्रता वाढत आहे. तापमान वाढणे, समुद्रांची पातळी वाढणे, आणि अधिक प्रमाणात नैसर्गिक आपत्ती येणे – हे सर्व जलवायु बदलाशी संबंधित आहेत. 2025 मध्ये पर्यावरणावर होणारे हे परिणाम अधिकाधिक जटिल होत आहेत.
- जैवविविधतेचा ऱ्हास: वाढत्या वणवे, जंगलतोड, आणि जमिनीची घटती गुणवत्ता यामुळे वन्यजीवांना संकटात आणले आहे. त्यामुळे, 2025 मध्ये जैवविविधता टिकवण्याची गरज अधिकच महत्त्वाची बनली आहे.
- प्रदूषण: हवेतील आणि पाण्यातील प्रदूषण अनेक देशांमध्ये आरोग्यासाठी धोका निर्माण करत आहे. प्लास्टिक प्रदूषण, औद्योगिक कचरा, आणि रासायनिक पदार्थांचा वापर यामुळे पर्यावरणाचे मोठे नुकसान होत आहे.
- पाणीटंचाई: अनेक ठिकाणी पाणी मिळण्याच्या समस्यांमुळे दुष्काळाच्या स्थितीचा सामना करावा लागत आहे. पाण्याचा अपव्यय आणि जलस्रोतांच्या कमी होण्यामुळे जलसंकट एक गंभीर समस्या बनत चालली आहे.
2. काय आपण करू शकतो? – वैयक्तिक पातळीवरील पर्यावरणीय उपाय
- पुनर्वापर आणि पुनर्निर्मिती: घरीच प्लास्टिक, काच, आणि कागदाचा पुनर्वापर करा. जुनी उत्पादने पुनर्निर्मित करून टाकाऊ वस्तूंपासून निर्माण होणारा कचरा कमी करा.
- वृक्षारोपण: आपल्या परिसरात झाडे लावा. झाडे केवळ हवा शुद्ध करत नाहीत तर भूमीची गुणवत्ता वाढवतात आणि जैवविविधतेसाठी घर निर्माण करतात.
- पाण्याची बचत: घरगुती पाण्याचा अपव्यय टाळण्यासाठी पाण्याचा वापर काटकसरीने करा. शॉवरऐवजी बादलीने आंघोळ करणे, गळती असलेल्या नळांची दुरुस्ती करणे अशा साध्या उपायांमधून पाणी वाचवता येऊ शकते.
- पर्यावरणपूरक उत्पादनांचा वापर: सेंद्रिय खाद्यपदार्थ, पर्यावरणपूरक स्वच्छता उत्पादने, आणि पुनर्नवीकरणीय स्रोतांवर आधारित वस्तू वापरा. रसायनमुक्त उत्पादने पर्यावरणाच्या दृष्टीने फायदेशीर असतात.
- स्थानिक खरेदी आणि वाहतुकीत बचत: जवळपासच्या शेतकरी बाजारातून खरेदी करा, ज्यामुळे वाहतुकीतून होणाऱ्या कार्बन उत्सर्जनाचे प्रमाण कमी करता येईल.
3. भारताचा सहभाग आणि भूमिका
- भारतामधील प्रमुख उपक्रम: भारताने 2025 च्या पर्यावरणीय उद्दिष्टांसाठी विविध महत्त्वाचे उपक्रम हाती घेतले आहेत. उदाहरणार्थ, “स्वच्छ भारत अभियान” आणि “हरित भारत मिशन” हे अभियान पर्यावरण सुधारण्यासाठी विविध पातळीवर कार्य करत आहेत.
- राष्ट्रीय धोरणं: भारताने पर्यावरणीय सुधारणांसाठी काही महत्त्वाची धोरणं राबवली आहेत, जसे की राष्ट्रीय जैवविविधता कृती योजना, राष्ट्रीय जल धोरण, आणि राष्ट्रीय सौर ऊर्जा योजना. या धोरणांमुळे ऊर्जा बचत, पर्यावरण संरक्षण, आणि प्रदूषण नियंत्रणामध्ये मोठी मदत झाली आहे.
- वैश्विक सहकार्य: भारत अनेक आंतरराष्ट्रीय पातळ्यांवर सहकार्य करत आहे, जसे की पॅरिस करार, ग्लोबल अलाईंस फॉर क्लायमेट आणि युनायटेड नेशन्सच्या सतत विकास उद्दिष्टांचा (SDGs) अवलंब. हे सहकार्य भारताला जागतिक पर्यावरणीय समस्यांवर सामूहिकरित्या काम करण्यास प्रोत्साहन देते.
4. प्रगत तंत्रज्ञानाच्या मदतीने पर्यावरण संवर्धन
- नवीकरणीय ऊर्जा स्रोत: सौर उर्जा, पवन ऊर्जा, आणि जैवइंधनासारख्या नवीकरणीय ऊर्जा स्रोतांचा वापर वाढवणे. या पर्यायांमुळे कार्बन उत्सर्जन कमी होते आणि प्रदूषणावर नियंत्रण ठेवले जाते.
- स्मार्ट शेती तंत्रज्ञान: आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या साहाय्याने पर्यावरणपूरक शेती पद्धती वापरल्या जाऊ शकतात. ड्रोन तंत्रज्ञान, सटीक सिंचन पद्धती, आणि नैसर्गिक कीटकनाशकांचा वापर करून जमिनीचं संरक्षण करता येऊ शकतं.
- उत्तम जल व्यवस्थापन: कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) तंत्रज्ञानाचा वापर करून पाण्याची बचत आणि योग्य पाणी वितरण करता येईल. वॉटर सेंसर्स, आणि री-सायकलिंग यंत्रणा यांच्याद्वारे पाण्याच्या वापरावर नियंत्रण ठेवता येते.
- वनीकरण आणि पुनर्स्थापना: उपग्रह चित्रण आणि GIS (Geographic Information System) तंत्रज्ञान वापरून माळरान, जंगलतोड, आणि भूमी क्षरणावर लक्ष ठेवता येतं आणि पुनर्वनीकरण कार्य सोपं होतं.
5. शालेय आणि महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांची भूमिका
- पर्यावरणीय शिक्षण: शाळांमध्ये आणि महाविद्यालयांमध्ये पर्यावरण विषयक कार्यक्रम आणि उपक्रमांचा समावेश करणे. विद्यार्थ्यांना लहान वयापासूनच पर्यावरणाचं महत्त्व शिकवलं पाहिजे.
- सृजनशीलता आणि पर्यावरणीय प्रकल्प: विद्यार्थ्यांनी शाळेत आणि महाविद्यालयात पर्यावरणपूरक प्रकल्प सादर करावेत, जसे की कचरा व्यवस्थापन, पाणी बचत, आणि वृक्षारोपण मोहिमा. अशा उपक्रमांमुळे त्यांना प्रत्यक्षात कार्य करण्याची प्रेरणा मिळते.
- विद्यार्थी गट आणि क्लब: शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये पर्यावरण संरक्षणासाठी विद्यार्थ्यांचे गट किंवा क्लब तयार करता येतील, ज्यामध्ये ते स्थानिक समस्यांवर काम करू शकतात आणि समाजात जागरूकता निर्माण करू शकतात.
6. भविष्यातील संधी आणि उद्दिष्टे
- पर्यावरणीय स्थिरतेसाठी दीर्घकालीन योजना: भारत आणि अन्य देशांना 2030 पर्यंतच्या टिकाऊ विकास उद्दिष्टांचा (SDGs) अवलंब करावा लागेल. या उद्दिष्टांमध्ये गरिबी निर्मूलन, पाणी आणि स्वच्छता, आणि पर्यावरणीय टिकाव यासारख्या उद्दिष्टांचा समावेश आहे.
- ग्लोबल ग्रीन इकॉनॉमी: पर्यावरणाला सखोल नुकसान न करता आर्थिक प्रगती करण्यासाठी “ग्लोबल ग्रीन इकॉनॉमी” (हरित अर्थव्यवस्था) वर भर देण्यात येत आहे. हरित रोजगार आणि पर्यावरणपूरक तंत्रज्ञानाच्या माध्यमातून रोजगार निर्मितीवर लक्ष केंद्रित करणे.
- इको-टूरिझम: पर्यावरण पूरक पर्यटन म्हणजेच इको-टूरिझम हा एक प्रभावी उपाय आहे. या पद्धतीत पर्यावरणीय स्थिरतेची काळजी घेत स्थानिक पर्यटनाला चालना दिली जाते, ज्यामुळे पर्यटन क्षेत्रात रोजगाराच्या नवीन संधी निर्माण होतात.
7. पर्यावरणाशी संबंधित प्रभावी व्यक्तिमत्वे आणि त्यांचे योगदान
- सुंदरलाल बहुगुणा: प्रसिद्ध पर्यावरणवादी सुंदरलाल बहुगुणा यांनी चिपको आंदोलनाच्या माध्यमातून जंगलांचे रक्षण करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण कार्य केले.
- वंगारी मथाई: केनियाची पर्यावरणवादी वंगारी मथाई यांनी “ग्रीन बेल्ट मूव्हमेंट” च्या माध्यमातून लाखो झाडे लावली आणि वनीकरणाच्या कार्यात पुढाकार घेतला.
- ग्रेटा थनबर्ग: जलवायु बदलावर जागतिक पातळीवर जनजागृती करणारी युवा कार्यकर्ती ग्रेटा थनबर्ग हिने जागतिक नेत्यांना कारवाईसाठी प्रेरित केलं.
- अशा व्यक्तिमत्वांच्या योगदानामुळे पर्यावरणीय लढाईत मोठा बदल झाला आहे, आणि या उदाहरणांमधून आपल्याला शिकण्यासारखं खूप आहे.
8. समाप्ती: आमचा पुढाकार
2025 चा विश्व पर्यावरण दिवस हा फक्त एका दिवसाचा उत्सव नसून एक दीर्घकालीन प्रतिबद्धता आहे. पर्यावरणाचं संरक्षण केल्याशिवाय शाश्वत भविष्य साध्य होणार नाही. पृथ्वी ही आपलीच आहे, आणि तिचं भविष्य आपल्या हातात आहे. सगळ्यांनी मिळून सामूहिक आणि वैयक्तिक पातळीवर योगदान दिल्यास, आपण या पृथ्वीला एक हरित, सुरक्षित, आणि टिकाऊ भविष्य देऊ शकतो.
निष्कर्ष
विश्व पर्यावरण दिवस 2025 एक असं व्यासपीठ आहे जिथे संपूर्ण जग एकत्र येऊन महत्त्वाच्या पर्यावरणीय समस्यांवर काम करू शकतं. भूमी पुनर्स्थापना, माळरान होणं रोखणं, आणि दुष्काळाच्या स्थितीला तोंड देण्याची तयारी करणे या गोष्टी अत्यावश्यक आहेत. सामूहिक प्रयत्न, जागरूकता, आणि ठोस कृती यांच्या मदतीने आपण एक शाश्वत आणि लवचिक भविष्य निर्माण करू शकतो.
देवाजवळ दिवा का लावावा. आणि कधी लावावा. याच वैज्ञानिक आणि शास्त्रीय कारण नक्कीच वाचा….
Gurucharitra Adhyay 14 with lyrics | गुरुचरित्र अध्याय १४ अर्थ आणि महत्त्व, PDF Download Marathi
Ghorkashtodharan अघोरकष्टोद्धारणस्तोत्रम् Stotra In Marathi घोरआष्टक स्तोत्र
2 thoughts on “5 June Jagtik Paryavaran Din In Marathi| जागतिक पर्यावरण दिवस”